Osmanlı İlmiye Sınıfının Kıyafet Normu ve Giysileri Sempozyumu

Osmanlı İlmiye Sınıfının Kıyafet Normu ve Giysileri Sempozyumu

TÜBA tarafından hazırlanan Osmanlı İlmiye Sınıfının Kıyafet Normu ve Giysileri Sempozyumu Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) ev sahipliğinde gerçekleştirildi.

İngilizce ve Türkçe olmak üzere TÜBA Bilim ve Düşün serisi kapsamında yayımlanan ve satışa sunulan Osmanlı İlmiye Sınıfının Kıyafet Normu ve Giysileri adlı eserin verdiği ilhamla MSGSÜ Sedad Hakkı Eldem Oditoryumu’nda hayata geçirilen Sempozyum, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ve Türk Patent Kurumu iş birliğiyle düzenlendi. Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ile İzmir Olgunlaşma Enstitüsü’nün marifetiyle Sempozyuma özel 5 kıyafet hazırlandı ve Gülçin Anmaç’ın rehberliğinde öğrencileri tarafından özel olarak hazırlanan minyatürler “Osmanlı İlmiye Sınıfı Kıyafet, Sarık ve Minyatür Sergisi”  adıyla katılımcıların ilgisine sunuldu.

Programın açılışını TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker,  MSGÜ Rektörü Prof. Dr. Handan İnci Elçi, Türk Patent ve Marka Kurumu Başkanı Cemil Başpınar ve Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürü Sabahattin Dülger yaptı.

Başkan Şeker konuşmasına Bilim tarihi, ilmiye sınıfı ve kültürel envanter içinde yer alan ama çok da çalışılmamış olan bir başlıkta bilimsel etkinlikle bir arada olmanın önemli olduğunu ifade ederek  başladı.  Sempozyumun fikir babası olan Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Fatih Kacır’ın ve Emine Erdoğan Hanımefendinin istemelerine rağmen programları dolayısıyla katılamadığını fakat selamlarını getirdiğini söyledi.

Maalesef kendi tarihimize karşı gecikmiş bir ilgi alaka söz konusu.
Sempozyumda Osmanlı İlmiye sınıfı kıyafetlerinin nasıl tasarlandığı hangi noktalar üzerinde durulduğu konularını inceleneceğini vurgulayan Şeker, “Batı’da Türk tarihi ile alakalı birçok mikro tarih çalışması yapılıyor. Bu çalışmalar ülkemizde karşılık buluyor ama Batıda yapılmış olan çalışmaların örneği oluyor. Maalesef kendi tarihimize karşı gecikmiş bir ilgi alaka söz konusu.  Osmanlı İmparatorluğunun geniş bir coğrafyaya yayılmış olması nedeniyle bıraktığı etki, arşiv ve kültürel değerler dünyanın pek çok yerinde çalışılıyor. Bizler Türkiye Cumhuriyetin başlangıcından günümüze bu kopukluğu hep hissettik.  Ahmet Hamdi Tanpınar bu konunun takipçisiydi, birçok bilim insanı da gecikilmiş olsa da bu tür konularda derinlemesine bilimsel çalışmaların gerçekleşmesi gerektiğinin ve atalarımıza dair detayların her aşamasıyla gençlere aktarılmasının önemli olduğu üzerinde dikkatle duruyor.” dedi.

TÜBA’nın neden bu işle ilgilendiğini özellikle belirtmek istediğini söyleyen Şeker şöyle devam etti: “Bilim tarihi dünyada tüm akademilerin önem verdiği bir başlık. Kültürel değerler, ülkelerin folkloru, kültür envanteri akademiler tarafından dikkatle incelenen başlıklardan. Kurumlarımızın birçoğu kendi görev alanları ve ilgi alanlarıyla ilişkili olarak çok güzel işler ortaya koyuyor ama sessizce bu yolda emek sarfeden pek çok insanımız olmasına karşın çalışmalarının tanıtımı ve toplumla paylaşılması istediğimiz düzeyde olmuyor. Bu tür etkinliklerin diğer bir boyutu da gençlere hem sanatı ve sanatçıyı tanıtmak hem de sürdürülebilirliğini sağlamak amacını taşıyor diyebiliriz.” Bu noktada TÜBA Bilim ve Düşün serisinden yayımladığımız sempozyumla aynı adı taşıyan kitabımızın yazarı Doç. Dr. Murat Çelik’e eserini özenle çalıştığı ve asla peşini bırakmadığı için takdir ve teşekkürlerimi sunuyorum.” dedi. Ayrıca özellikle Olgunlaşma Enstitülerine sahip olmanın çalışmalarını gurur ve heyecanla takip ettiğini özellikle ifade etti.

Türk Patent ve Marka Kurumunun tarihi hakkında katılımcıları bilgilendiren ve görevlerinden, çalışmalarından bahseden  Başkanı Cemil Başpınar, Türk Patent ve Marka Kurumunun geçmiş ve kültürle ilgili bağı olmadığı sanılsa da aslında durum tamtersi. Örneğin kültürümüzde izi olan pek çok öğeyi coğrafi işaretler çalışmamız sayesinde  koruma altına alıyoruz. Ayrıca ülkemizde yeni ve ayırt edici olan özgün tasarımları koruma altına alıyoruz."dedi.

Sempozyum mikro tarih çalışması olarak, uzmanların konuşmalarıyla değerli bir tartışma ortamı sundu.
MSGÜ Prof. Dr. Handan İnci, kıyafet malzemesi tarzı üslubu ve rengiyle Osmanlı toplum yapısında özellikle mesleki sınıfların sosyal ve ekonomik durumlarını en sadık ve dolaysız şekilde ifade eden bir çeşitliliğe sahip olduğunu söyledi ve “Renkleri ve tarzıyla kendi aralarında sessizce konuşan ve kültür birikimini yansıtan kıyafet normu, modern hayatın tektipleştirici sürecinde yavaş yavaş renklerini şekillerini modellerini değiştirdi, standartlaştı ve birbiriyle konuşamayacak kadar aynileşti. Kıyafetin bir kimlik ve kültürün en saf yansıması özelliğinden de uzaklaştı. Şüphesiz çağımızı onun gerektirdiği gibi yaşayacağız ancak bunu yaparken geçmişimizi bilmek anlamak, öğrenmek ve geçmişimizden alınacak birkaç köklü sağlam ve hayatı daha güzel kılacak ipliği yeni hayatın dokuzuna katmak böylece günü geçmişe de bağlayarak yaşamak neden mümkün olmasın. Bu sempozyumla mikro tarih çalışması olarak, uzmanların konuşmalarıyla değerli bir tartışma ortamı sunuyor.” dedi.

Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü hakkında bilgi veren Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdür Sabahattin Dülger ise kıyafetlerin Osmanlıda özel bir dili olduğunu söyledi ve Olgunlaşma Enstitülerinin bu dili gelecek nesillere aktardığını ifade etti.

Sempozyumda 2 gün süresince toplam 5 oturumda 24 bilim insanı Osmanlı ilmiye sınıfının giyim kuşamına ait tüm detayları masaya yatırıldı.
TÜBA Asli Üyesi Prof. Dr. Feridun Emecen’in başkanlığını yaptığı açılış oturumunda; İstanbul Medipol Üniversitesi’nden  Prof. Dr. Mehmet İpşirli “Osmanlı Devlet ve Toplumunda İlmiye Sınıfının Yeri ve Rolü”, Nişantaşı Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hülya Tezcan “Topkapı Sarayı Padişah Giyim-Kuşamı Üzerinden İlmiye Sınıfı Baş, Ayak ve Üst Giyiminin Değerlendirilmesi” ve İstanbul Üniversitesi’nden (İÜ) Prof. Dr. Zeynep Tarım “Osmanlı Minyatüründe Ulemanın Devlet Törenleri Çerçevesindeki Tasvirleri”ni anlattı.

İlk oturumun moderatörlüğünü ise İÜ’den Prof. Dr. Zeynep Tarım yaptı. MSGÜ’den Prof. Dr. Fatma Ürekli “XIX. Yüzyılda Osmanlı İlmiye Sınıfının Kıyafetlerine Dair”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi’nden Prof. Dr. İlhami Yurdakul “Şeyhülislam Hacı Halil Efendi’nin Afyonkarahisar’daki Konağında Tespit Edilen Kıyafetleri”, İÜ’den Doç. Dr. Hilal Kazan “Osmanlı Sultanlarının Âlimlere Hilat Cinsinden Hediye Ettikleri Giysiler” ve MSGÜ’den Dr. Nihat Kundak “18. Yüzyıl Surname-i Vehbî Minyatürlerinde İlmiye Sınıfının Kıyafetleri” hakkında konuştu.

MSGÜ’den Prof. Dr. Fatma Ürekli’nin yönettiği 2. oturumunda; Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi’nden (AHBV) Prof. Dr. Emine Koca “Nakkaş Ahmed'in Minyatürlerinde Molla Giyim Kuşamı”, AHBV’den Prof. Dr. Fatma Koç “Kıyafetli Albümlerdeki Osmanlı İlmiye Sınıfının Giysi Analizi”, AHBV’den Dr. Fatma Ayhan “Osmanlı İlmiye Sınıfı Giysilerinden Güncel Tasarımlar” ve Munzur Üniversitesi’nden Dr. Salih Başkutlu “Tebeddül-i Elbise-i Resmiyye: Osmanlı Ulemasının Modernleşme Sürecine Uyum Çabalarını Kıyafet Değişimi Üzerinden Okumak” üzerine konuştu.

Sempozyumun 2. günü ise AHBV’den Prof. Dr. Emine Koca’nın yürüttüğü 3. oturumda; Bursa Uludağ Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mefail “Hızlı Osmanlı Eğitim Vakıflarında Talebelere Ayrılan Giyim-Kuşam Fonları”, İÜ’den Prof. Dr. Nurettin Gemici “Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Ulemalara ve Kıyafetlerine Dair Notlar”, Marmara Üniversitesi’nden  Prof. Dr. Betül İpşirli Argıt “17. Yüzyılda Ulema Sınıfına Mensup Saray Memurlarının Terekelerine Yansıyan Kıyafet ve Kumaşlar (İmam-ı Şehriyari Örneği)”, Fırat Üniversitesi’nden Dr. Yavuz Kısa “Arşiv Belgeleri’ne Göre Osmanlı Devleti’nde Kumaşlar ile İlgili Sorunlar”ı anlattı.

Marmara Üniversitesi’nden  Prof. Dr. Betül İpşirli Argıt’ın moderatörlüğünü yaptığı 4. oturumda ise; Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ahmet Nurullah Özdal “Ortaçağ İslam Dünyasından Klasik Dönem Osmanlı Dünyasına İlmiye Sınıfının Kıyafetlerindeki Dönüşüm -Minyatürlerde Gözlemlenen Farklılaşmalar”, İSAM’dan Dr. Arzu Güldöşüren “II. Mahmud Dönemi İlmiye Mensuplarının Kıyafetlerindeki Düzenlenmeler”, Siirt Üniversitesi’nden Dr. Vehbiye Eviz “Varna Şer‘iyye Sicillerinde İlmiye Sınıfı Terekelerinde Kıyafetler”, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi (FSMVÜ) Doktora Adayı Yunus Aktı “Osmanlı İlmiyesinde Yeşil Giyenler: Bir Seyyidlik/Şeriflik Alameti Olarak Yeşil Giymek”, Sakarya Üniversitesi’nden Doç. Dr. Simge Ünlü “Halkla İlişkiler Kapsamından Kurumsal Kimliği Oluşturan Göstergeler: Müderrislerin Kıyafet Normu” hakkında sunum yapacak. Program değerlendirme oturumunun ardından sona erdi.