Doç. Dr. Harun Ürer: ‘TÜBA-KED, 10. sayıdan itibaren tüm dünyanın kültür envanteri dergisi olacak’
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü’nde Bölüm Başkanı ve aynı zamanda TÜBA-KED (Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi) editörü olan Doç. Dr. Harun Ürer ile yayın hayatına 10. sayısıyla devam etmeye hazırlanan TÜBA-KED hakkında konuştuk.
• Dilerseniz öncelikle okurlarımızı derginin içeriği açısından bilgilendirmek için “kültür envanteri”nin ne anlama geldiği sizden öğrenelim.
Dergiye adını veren “kültür envanteri” ifadesi, aslında çok geniş bir yelpazeye sahip kültür tanımlamasının çeşitli bilim dallarındaki yansımalarının belgelenmesi olarak açıklanabilir. Ancak, hangi bilim dalında olursa olsun kültür kavramı altında yapılacak her türlü çalışmanın kuşkusuz belli standartlara oturması ve ortak bir bakış açısıyla değerlendirilmesi son derece önemli. Kültür Envanteri Dergisi bu kapsamda öncelikle Anadolu bazında ele alınan ve belli bir formatta yürütülen envanterleme çalışmalarının yayınlandığı ve bilim dünyasına duyurulduğu ayrıcalıklı bir yayın olarak kurgulandı.
• TÜBA’nın bilimsel dergi yayıncılığı noktasındaki çizgisini TÜBA-KED üzerinden tarif edebilir misiniz?
TÜBA, adından da anlaşılacağı üzere hem akademik camianın temsili hem de bilimsel faaliyetlerin paylaşımı noktasında önemli bir misyona ve sorumluluğa sahiptir. Akademi, bu sorumluğun bir yansıması olarak “Kültür ve Sanat” genel başlığı altında TÜBA-AR ve TÜBA-KED olmak üzere iki bilimsel derginin yayınını üstlendi. Başlangıçta TÜBA-TÜKSEK (Türkiye Kültür Sektörü) kapsamında yapılan kültür envanteri çalışmalarının yayınlandığı derginin içeriği ilerleyen yıllarda dönem ve coğrafi bölge sınırlaması olmaksızın, somut ve somut olmayan her türlü kültürel miras çalışmalarını içerecek şekilde genişledi; dergi bu alanda akademik bir forum oluşturma işlevini de üstlendi.
Oldukça geniş bir altlığa sahip olan TÜBA-KED, gelinen noktada yalnızca envanter çalışmaları ile değil “kültür” kavramı içerisinde dünyanın her bölgesinden çok çeşitli konuları barındıran bir konsepte kavuştu. Bilimsel dergi yayıncılığının günümüzde geldiği nokta dikkate alınarak her türlü bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip eden TÜBA-KED, okurlarına bu alandaki gelişmeleri ve yeni bulguları iletmekle kalmayacak, kuruluş misyonu doğrultusunda başta Türkiye olmak üzere sistematik bir yapıda kültür envanterlerinin hazırlanmasına ve yayınlanmasında da öncü olacak.
• TÜBA-KED’in yayın hayatının çıkış noktası olan TÜBA-TÜKSEK nasıl bir projeydi?
2001 tarihinde üniversiteler, sivil toplum örgütleri ve ilgili devlet kurumlarının katılımıyla hayata geçirilen TÜKSEK (Türkiye Kültür Sektörü) projesi oldukça geniş kapsamlı bir projeydi, somut ve somut olmayan her türlü kültür varlığının ait olduğu ortamda belgelenerek korunmasını amaçladı. Aynı zamanda, unutulan ya da kaybolmaya yüz tutmuş kimi geleneksel uygulamaların tekrar canlandırılması ve ekonomik girdi sağlayacak değerlere dönüştürülmesi de projenin bir diğer hedefi oldu. Bu kapsamda TÜBA ve Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında “Kültür Envanteri Projesi” adı altında kültür varlıklarının belgelenmesi amacıyla bir protokol imzalandı. Çalışmaların belli standartta yapılabilmesi ve çeşitli alanlarda kültür varlıklarının ortak bir anlayışla belgelenmesi amacıyla envanter kayıt örnekleri hazırlandı, bu alt yapı çalışmalarının ardından en az 10 yıl sürmesi hedeflenen belgeleme çalışmalarına başlandı. Anadolu’nun farklı bölgelerinde gerçekleştirilen alan araştırmaları ile elde edilen verilerin bilim dünyası ile paylaşılması gündeme geldi ve bu kapsamda “Kültür Envanteri Projesinin” verilerini yayınlamak üzere 2002 yılında TÜBA-KED yayın hayatına başladı.
• Bir kültür envanteri dergisi olarak TÜBA-KED’in hedefi nedir?
TÜBA-KED, dönem ve coğrafi bölge sınırlaması olmaksızın, içinde kültür öğesi bulunan toplumsal değerlerin, gelenek ve göreneklerin, yaşama, insana ve doğal çevreye ait her türlü birikimin bilimsel yöntemlerle incelenmesi, belgelenmesi, tanıtımı ve yine toplumun ortak değeri olarak gelecek kuşaklara aktarılmasında katkı sunmayı amaçlıyor. Ayrıca tüm bu çerçevede yapılacak nitelikli çalışmaların bilim dünyasına sunulması ve kimi ayrıcalıklı konularla ilgili gündem oluşturmak da derginin yayın amaçları arasında yer almaktadır.
• TÜBA-KED’in kapsamı hakkında bilgi verebilir misiniz?
Derginin kapsamını kısaca; kırsal ve kentsel mimari, kültürel peyzaj, doğal çevre, arkeoloji, kentsel arkeoloji, endüstriyel arkeoloji, jeoarkeoloji, sanat tarihi, etnoğrafya, etnobotanik, tarihi belgeler, toplulukların, grupların ya da bireylerin kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları geleneksel uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araç-gereçler ve kültürel mekânlar gibi farklı ölçek ve nitelikteki somut ve somut olmayan kültürel mirasa yönelik belgeleme, envanter ve sözlü tarih çalışmaları olarak tanımlamak mümkün. Ayrıca tüm bu değerlerin tanıtımı, korunması, onarımı, sergilenmesi, topluma kazandırılması ve kültür sektörü olarak değerlendirilmesiyle ilgili konularda her türlü nitelikli çalışmaya yer veren TÜBA-KED, kültür alanımda toplumsal bilinçlenmenin öncüsü olmayı hedefleyen uluslararası hakemli statüde süreli bir yayın.
• TÜBA-KED’in işleyişinden bahsedebilir misiniz?
Öncelikle TÜBA-KED’in bir ekip çalışması olduğunu ifade etmeliyim. Oldukça geniş tabanlı bir değerlendirme kurulu bulunan derginin alanlarında önemli çalışmalara imza atmış uzman bilim insanlarından oluşan yayın kurulu ve benimle birlikte YTÜ Mimarlık Bölümü’nden Doç. Dr. M. Ebru Erdönmez ve ODTÜ Mimarlık Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. A. Güliz Bilgin Altınöz’den oluşan editör grubu bulunuyor. TÜBA Başkanımız Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar’ın sosyal bilimler alanında yapılan çalışmaları hassasiyetle takip ettiğini ve TÜBA-KED’e desteğini de belirtmeden geçemem. Ayrıca TÜBA Başkan Danışmanı Prof. Dr. Kenan Çağan da derginin hazırlık aşamasında özveri ile çalışmalara destek oluyorlar.
Yayınlanmak üzere gelen bilimsel çalışmalar; derginin kapsamı açısından ilgili olup olmadıkları, belirlenen yayın ilkeleri ve yazım kurallarına uygun bir şekilde hazırlanıp hazırlanmadığı, eğer bir tema oluşturulmuş ise gelen yazının belirlenen tema çerçevesinde değerlendirip değerlendirilemeyeceği gibi konularda öncelikle editör grubu olarak ön bir değerlendirmeye tabi tutuluyor. Bu kriterleri sağlayan çalışmalar değerlendirme kurulumuzda yer alan ilgili alanda uzman bilim insanlarının değerlendirmesine sunuluyor. Her çalışma için ilk etapta iki değerlendirme talep ediliyor, gerekirse üçüncü değerlendirmeler de alındıktan sonra ilgili sayıda yayınlanmak üzere teknik çalışmalara başlanıyor. Bilimsel yeterliliğin yanı sıra baskı kalitesi ile de iddialı olan dergimiz, teknolojinin tüm yeni imkânlarını kullanarak okurlarının takdirini toplamayı ilke edinerek hareket ediyor.
• TÜBA-KED’in 10. sayının daha önce yayınlanan sayılarından bir farkı söz konusu mu yoksa yine aynı çizgiyi mi takip ediyor?
10. sayı için çalışmalarımız yoğun bir şekilde sürüyor. Yayın için son başvuru tarihimiz 31 Ekim 2014. Gelen başvurular şu an itibariyle hakem değerlendirmeleri alınmak üzere yönlendirilmiş durumda. 10. sayı ve takip edecek sayılarda TÜBA-KED’in daha geniş tabanlı bir dergi olmasını arzuluyoruz. Bu kapsamda ülke sınırlarımız dahilinde yapılacak çalışmaların yanı sıra, aynı coğrafyayı paylaştığımız komşu ülkeler ile ilgili bilimsel çalışmalarla özellikle Balkanlar, Kafkaslar ve Türki Cumhuriyetlerle ilgili yapılmış ve yapılacak çalışmaları da yayınlamak istiyoruz. Tabii kapsam bununla da sınırlı değil muhakkak. TÜBA-KED, 10. sayıdan itibaren tüm dünyanın kültür envanteri dergisi olmayı amaçlıyor. Ortaya çıkış amacı ve nitelikli sayıları ile özellikle yurt dışından takdir almış ve içeriği ile ilgili örnek olmuş bir yapıya sahip olan TÜBA-KED’in kısmen ilk 10 sayının çizgisini takip edeceğini söyleyebilirim. Gerçekten de kültür birikimi açısından dünyada bir benzeri daha bulunmayan bu coğrafyada envanter ve belgeleme anlamında çalışmaların yapılması ve bilim dünyasına sunulması çok önemli ve zaruri. Bu görevi bundan sonra da yerine getirmeyi önemli bir misyon olarak kabul etmiş TÜBA-KED, az önce ifade ettiğim gibi içine kültür tanımının girebileceği her alanda var olmayı ve zemin olmayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla 10. sayıdan itibaren okurlarımızı daha renkli ve zengin içeriği ile sistematik bir şekilde envanter çalışmalarını yayınlayan ve hatta önayak olmayı hedefleyen bir dergi bekliyor.
• Son olarak; TÜBA-KED’e nerelerden ulaşılabilir?
TÜBA’nın ağ sayfası üzerinden gerçekleştireceği online satış için çalışmalar hemen hemen bitmek üzere. Okurlar TÜBA’nın diğer yayınlarına olduğu gibi TÜBA-KED’e de bu sayede ulaşabilecekler. Ayrıca dağıtım sürecinde belirlenecek olan kitabevlerinde de dergiyi edinmek mümkün olacak.
Doç. Dr. Harun Ürer kimdir?
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Sanat Tarihi Anabilim Dalı mezunu. Türk-İslam Mimarisi ve Geleneksel El Sanatları alanında çalışmalarına devam etmektedir. Restorasyon ve koruma konuları ile de yakından ilgilenen Ürer, bu alanda çeşitli üye ve danışmanlık görevlerinde de bulunmuştur. Yurtiçi ve yurtdışında olmak üzere arkeolojik kazı çalışmalarında ve Türk eserlerinin envanterlenmesi projelerinde görev alan Harun Ürer, halen İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü’nde Bölüm Başkanı olarak akademik hayatını sürdürmektedir.